Edukasyon mula sa Kritikal na Pananaw

Habang pauwi ako mula sa huling klase natin noong Lunes, may isang puntong nanatiling maigting para sa akin. Ang pagkamatay ng wika.  Mula sa pag-uulat ng isang kaklase, nabanggit na sa pagkamatay ng isang wika, may kulturang nawawala. Nanatili ito sa aking isip.

Napagbasa tuloy ako ng mga artikulong ukol sa unti-unting pagkamatay ng mas maliliit na wika dahil sa pag-usbong ng wikang Inggles sa buong mundo. Bilang isang guro sa panahong ito, ang lahat ng aking itinuturo at isinusulat ay nasa wikang Inggles. Kahit sa sarili ko, tila namamatay na ang ating wika. Ito ang dahilan kung bakit pinili kong isulat ang huling sanaysay na ito sa Filipino.

Pagsasalita at Pagsusulat sa Filipino

Mga tatlong taon na siguro ang nakaraan nang makipagsapalaran ako sa iba't ibang kababaihan para sa aking kahuli-hulihang papel sa Sikolohiya.  Gumamit ako ng pakikipagpanayam sa aking metodolohiya, at kinausap ko ang iba't ibang kababaihan ukol sa proseso ng kanilang pagpili ng mga propesyon at trabaho.  Pagkatapos kong iparinig ang mga pakikipagpanayam ko sa isa sa aking mga kritiko, nabanggit niya sa akin na mahusay raw akong makipagpanayam sa wikang Filipino, dahil mas nailalabas ng mga kababaihan ang kanilang mga saloobin nang buong-buo. Mas makabuluhan daw ang pakikipagpanayam ko kapag kinakausap ko sila sa wikang Tagalog. Ito naman ay aking pinagpatuloy sa mga kababaihang mas sanay sa wikang Filipino. Totoo nga naman. May mga naibahagi silang mga saloobing hindi naipaliliwanag nang mabuti sa Inggles. 

Nakipagpanayam man akong gamit ang wikang Tagalog sa ilan sa mga kababaihan, hindi ko isinulat ang papel sa wikang ito.  Sa halip, isinulat ko ang kabuuan ng papel sa Inggles katulad ng nakakarami dahil unang-una, mas madaling magsulat sa wikang Inggles.  Pangalawa, ang mga terminolohiya at lahat ng mga kaugnay na babasahin ay nakasulat sa Inggles. Matagal at mahaba man ang proseso, natapos ko rin na ang yugtong iyon ng buhay ko.  Ngayon, napaisip muli ako. Nagtapos ako sa Unibersidad ng Pilipinas ng masterado sa sikolohiya nang hindi nagsulat minsan man ng kahit isang papel sa wikang Filipino.

 

Kung ako na sa aking palagay ay mainam pa ang kaalaman sa wikang Filipino ay hindi malimit (hindi malimit = hindi madalas) gumamit ng ating wika, paano pa ang ibang Pilipinong alam kong hirap na hirap magsalita at magsulat sa wikang dapat ay ating kinalakihan? 

Noong taong 2004, ako ay naatasan magturo sa isang anim na taong batang lalaki. Siya ay ipinanganak at lumaki sa Pilipinas sa mga magulang na Pilipino. Kinailangan kong ituro sa kanya ang mga salitang “aso”, “ibon”, at iba pang mga hayop na araw-araw niyang nakikita ngunit tinatawag lamang sa wikang Inggles.  Isa lamang siyang halimbawa ngunit ilan kaya ang tulad niya? Sa halos tatlong daang mga batang Pilipinong nakakasalimuha ko sa paaralan, mabibilang sa aking mga kamay ang marunong magsalita at magsulat nang mahusay at tuwid sa Filipino.  Sabihin na natin na nagmumula ang karamihan sa kanila sa mas nakakataas na bahagi ng lipunan kung kayamanan ang pag-uusapan, ngunit sila pa rin ay mga Pilipino. Ito na ba ang simula ng pagkamatay ng ating wika?

Mga Wikang Pilipino: Sila ba ay namamatay na?

Para sa kahuli-hulihang pagsusulat ko, sadya kong ginamit ang ating pambansang wika.  Aaminin man ng marami o hindi, ang paggamit ng wikang Filipino (Tagalog) sa anyong purung-puro ay unti-unting nawawala.  Hindi na tayo halos nagsasalita sa wikang ito at kung magsasalita man tayo ay hinahaluan ng mga salitang Inggles at iba pa.  

Ang Pilipinas ay maraming iba't ibang wika maliban sa Tagalog.  May nakapagsabi sa akin na isang dalubhasa sa pananalita na hindi dialekto ang ibang mga pananalita sa bansa natin, ngunit sila rin ay mga wika. Halimbawa ng mga ito ay Waray, Cebuano, Ilonggo, Chabacano, Panggalatok, at iba pa.  Kaya ang itatawag ko sa kanila ay “mga wikang Pilipino”.

Ako ay nagagalak tuwing naririnig ko ang iba pang wikang Pilipino mula sa iba't ibang bahagi ng Pilipinas. Kinagisnan ko ang Tagalog, ang pambansang wika ng ating bansa, ngunit ikinatutuwa kong marinig ang ibang wika ng aking kapwa Pilipino. Para sa akin, ang lahat ng wika natin kasama na rin ang pagkakaiba-iba nila, ay bahagi ng ating pagiging Pilipino. 

Ang ating mga wika ay bahagi ng ating natatanging kultura dahil nagmula tayo sa iba't ibang isla, isang pagpapatunay ng ating paninirahan sa isang arkipelago. Maaaring sabihing ito ay naghihiwalay sa ating lahat, ngunit naniniwala akong may kaisahan sa ating pagkakaiba at marami tayong matututunan sa ating mga pagkakaiba.  Mayamang mayaman tayo sa kultura. 

WIKANG KINASANAYAN SA EDUKASYON

Bilang guro, sang-ayon ako sa paggamit natin ng wikang kinasanayan sa mga nakababatang baitang.  Naniniwala ako sa mas madaling pagkatuto ng mga bata sa paaralan kung ang gagamitin na wika ay ang kanilang kinagisnan.

Ako mismo noong mga taong 1990-1991, kung tama ang aking pagkaalala, ay nag-aral gamit ang wikang Tagalog.  Nagkaroon kami ng mga asignaturang nagngangalang Sipnayan (Math), Agham (Science), Relihiyon, Sibika at Kultura, at iba pa. Tila dalawa lamang ang nasa wikang Inggles tulad ng 1) Language Arts at 2) Reading and Phonics. Nagbago na lamang ito habang nasa kalagitnaan ng mababang paaralan kung saan Filipino at Sibika Kultura na lamang ang nanatiling itinuturo sa Tagalog.  Sa aking palagay, naging mahusay naman ako sa parehong wika.

Naniniwala ako sa madaling pagkatuto gamit ang wikang kinagisnan para sa mga bata.  Ang mga katanungan ko lamang ay ito:  Sa pagbabalik natin ng kinasanayang wika sa pag-aaral, handa ba tayo sa panahon ngayon, isang panahon sa gitna ng globasisyon, na maituro ang mga asignatura nang buong-buo sa wikang kinagisnan? Angkop at sapat ba ang ating mga aklat? Sapat pa rin ba ang ating kaalaman sa ating mga wikang kinagisnan bilang mga guro?

PAGGAMIT NG KRITIKAL NA PANANAW NG ISANG PILIPINO

Kung ating bubusisiin ang mga lahat ng "ismo" na pinag-aralan natin sa klase mula sa isang Kritikal na Pananaw, ang lahat ng ito ay nagmula sa pag-iisip ng mga taong naninirahan sa Kanluran. Tumpak. Wala sa kanila ang nagmula sa Silangan (maliban kay Vygotsky na mula sa Russia ngunit siya ay mas mula sa Hilaga at mas nalalapit ang kultura sa mga nasa Kanluran kaysa sa mga tao sa Silangan ng mundo).  Sa pananaw ng isang Pilipino, kung ito ay iisiping mabuti, kahit ang Kritikal na Pananaw mismo ay nagmula rin sa Kanluran.

Para sa Pilipinong tulad ko, maaari rin nating itanong ang mga puntong inilahad ng Kritikal na Pananaw.

Sino nga ba ang nagdedeklara ng direksyon ng edukasyon?

Ano nga ba ang pakay ng edukasyon?  

Ano ang mga asignatura at mga paksang kinanakailangan matutunan ng isang mag-aaral?

Hindi ba't kung iisipin nating mabuti, sumusunod tayo sa desisyon ng nakatataas at makapangyarihan ukol sa sarili nating edukasyon? 

 

Kung gagamitin ang Kritikal na Pananaw ng isang Pilipino, hindi ba’t tayo ang mga taong sunud-sunuran sa mga makapangyarihan? Mula pa sa kasaysayan ng Pilipinas, hanggang sa mga nagaganap ngayon, hindi ba’t tila may pagkakapareho lamang ang mga pangyayari? Oo nga at tayo ay pisikal na “malaya” mula sa mga Kastila, Amerikano, at Hapon na noon ay sumakop sa ating bansa.  Makikita sa ating karapatan bumoto at magkaroon ng sariling pamahalaan sa panahon ngayon ang kalayaan ng Pilipinas, ngunit hindi tunay na malaya ang bansang ang karamihan ng mga miyembro ay nasa kahirapan. 

Sa aking palagay, hindi na kinakailangan ng pisikal na pagdayo sa isang lugar upang sumakop ng mga bansa sa ating panahon ngayon.  Sa paggamit ng teknolohiya at salapi ngayon, maaaring masakop ang isang lipon ng tao sa pamamagitan ng pagsakop ng kanilang pag-iisip at mentalidad. 

Kung iisipin sa Kritikal na Pananaw, mayroong mga makapangyarihan. Bilang Pilipino, kung susuriin natin ang maraming mga bagay, masasabi nating nasasakop pa rin tayo ng makapangyarihan ng mundo.

Kung gagamitin ang Kritikal na Pananaw sa Edukasyon, hindi ba't nararapat lamang na tayo ang magsuri, magsulat, at maglimbag ng mga pangyayaring ating pinagdaanan at naranasan bilang tao? Marahil mahalagang hikayatin ang pagbabasa ng mga isinulat ni Teodoro Agoncillo,  Ambeth Ocampo, Renato Constantino, at iba pa maliban sa mga banyagang manunulat ng kasaysayan.

 

Kung gagamitin ang Kritikal na Pananaw sa Edukasyon, hindi ba't dapat nating siguraduhing ang wika natin ay hindi mamamatay kahit na matuto at maging mahusay tayo sa Inggles o iba pa man?

Kung gagamitin ang Kritikal na Pananaw sa Edukasyon, hindi ba't mayroon tayong sariling kultura, kwento, at pinagmulan na naiiba at nauna pa sa mga Digmaang Pandaigdigan? Mayroon tayong kasaysayan bilang mga tao na nauna pa sa panahon ng Kastila o Amerikano o Hapon. Mayroong mga nagaganap ngayon sa lipunan natin na bahagi ng kasaysayang patuloy na nadaragdagan at lumalawak sa paglipas ng panahon.

SA WIKA AT SA GAWA

Kung tutuusin ang ating wika ay isa lamang sa mga aspeto na maaaring bigyang pansin ng Kritikal na Pananaw.  Hindi ito ang pinakadulo ng lahat.  Sa dulo ng lahat, may mas nakahihigit sa wika.

Ito ang gawa.

Kaya nga naman kung iisipin ang makalumang Panatang Makabayan, matagal nating pinaulit-ulit ang dulo nito:

Sisikapin kong maging isang tunay
na Pilipino sa isip, sa salita, at sa gawa.

SAAN PATUNGO ANG ATING EDUKASYON?

Saan patungo ang ating edukasyon? Ano ang nais nating maabot? Pagkatapos mapag-aralan ang lahat ng -ismo, saan nga ba talaga tayo patungo? Ano ang pilosopiya ng edukasyong naaangkop sa atin? Ano ang nais nating mangyari?  Paano natin ito bubuuin?

Kung gagamitin ang Kritikal na Pananaw, ang mga mag-aaral ay dapat hikayatin mag-isip sa paraang kritikal. Ang mga guro ang maghihikayat at magmumulat ng kanilang mga mata sa realidad ng lipunan.  Mula rito, sila ang mag-iisip kung ano ang magagawa.

KABATAAN. Sila ang hinuhubog upang makamit ang mga mithiin ng edukasyon. 

 

Ano ang mithiin ng edukasyon mula sa Kritikal na Pananaw? 

PAGBABAGO.